ANTEP SAVUNMASININ SANATLA BULUŞTUĞU MÜZE PANORAMA 25 ARALIK
Tarihçi, yazar Murat Dağ ile beraber müzelerin önemi ve Panorama Müzesinin özellikleri hakkında keyifli bir röportaj yaptık...
Müze tanımı klasik manada medeniyetlerin geçmişe ait izlerinin sergilendiği, korunduğu ve insanlara aktarıldığı mekânlar olsa da nitelikli bir müze oluşturabilmek için ulusların bir tarihinin olması gerekir. Bununla birlikte müzeler, tanımı ve kapsamı zaman içinde değişmesine rağmen, ulusların millî kültürünü inşa etme süreçlerinde temsil güçleriyle önemli kurumlardır.
Son yıllarda, İrlandalı Ressam Robert Barker tarafından 1792’de “tamamı görünen” anlamına gelen Yunanca iki sözcüğün birleştirilmesiyle oluşturulan “Panorama” kavramı, ülkemizde müzeler vasıtasıyla millî kültürün inşasında kullanılan önemli bir müzecilik tekniği olmuştur. Ressam Robert Barker ve ailesinin 1793-1863 yılları arasında Londra Leicester Meydanı’nda kurduğu iki katlı rotondo formundaki dairesel sergileme mekânı, bu anlamda ilk panorama müzesi teşebbüsü kabul edilmekle birlikte, Barker’lerin patentini alarak öncülük ettiği bu sergileme tekniği, dünya genelinde 30’a yakın panorama müzesinin kurulmasına da katkı sağlamıştır. Bu bağlamda ülkemiz, panorama müzeleri açısından oldukça zengindir.
Türkiye’deki panorama müzeleri, Türk tarihinin çeşitli evrelerini anlatırken millî şuurun oluşumuna da önemli katkılar sağlamaktadır.
Ülkemizdeki panorama müzeleri içerisinde tuval üzerine yağlı boya tekniğiyle yapılan en büyük panorama müzesi olma özelliğine sahip olan Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından inşa edilen Panorama 25 Aralık Gaziantep Savunması Kahramanlık Panoraması ve Müzesi’dir. Müze, konu bakımından Millî Mücadele yıllarını kapsamakta olup 1918-1921 yılları arasında cereyan eden Antep Savunmasını tüm yönleriyle anlatmaktadır. Yaklaşık 16 bin m2 bir alana inşa edilen müzede; Rus Ressam Alexander Samsonov ve ekibi tarafından yağlıboya tekniğiyle yapılan 14 adet tablo, 3 adet diorama ve 122 metre uzunluğa, 13 metre yüksekliğe sahip eşsiz tam bir panoramik alan yer almaktadır.
Teknik bakımdan enlerin müzesi olan Panorama 25 Aralık’ın tuval yüksekliği 4 katlı ev yüksekliğindedir. Böylesi devasa tuvalde çalışma yapmak için ressam ve ekibi yüksekliği kurtarması için Antalya’da bir fabrika kiralamış, özel vinç, ekipman ve dağcı güvenlik halatı ile fırça darbelerini vurarak tuvale Antep savunmasını işlemişlerdir. Yaklaşık dört yıl süren çalışmalar neticesinde, tuval ağırlığı 2379 kg ulaşmıştır. Başka bir deyişle eğer bu çalışma 60cm x 80cm ölçülerinde tuval üzerine yapılmış olsaydı 3304 adet tablo ortaya çıkmış olacaktı.
2015 yılından beri müze çalışmaları içerisinde yer almam hasebiyle, bugün ziyaretçilerin bu devasa panoramadan ve yaşanan acı hadiselerden oldukça etkilendiklerini görmek bana ayrıca mutluluk vermektedir. Çünkü ziyaretçilerin yaklaşık bir saatte gezdikleri Panorama 25 Aralık Müzesi, arkasında büyük hikâyeler barındırmaktadır. Gaziantep Büyükşehir Belediyesi tarafından oluşturulan ve başkanlığını Bekir Sıtkı Severoğlu’nun yaptığı Panorama 25 Aralık Müzesi Tarih Kurulu, bin bir emek harcayarak müzenin oluşumuna katkı sağlamıştır. Bu minvalde derin akademik araştırmalar yapılmış, dönemin kıyafetleri kaynaklardan derlenerek yaka numaralarına kadar doğru yazılmış, sergilenecek eserlerin künyeleri askeri uzmanlar danışmanlığında isimlendirilmiş ve ressamın çalışmalarına konu olacak olaylar gerek mekânsal gezintiler gerekse kaynaklarla desteklenerek en doğru çalışmaların ortaya çıkması hedeflenmiştir.
Panorama 25 Aralık ziyaretçilerin kendilerini gerek ses efektleri gerekse maket alanındaki canlandırmalarla Antep Savunması günlerinde hissetmelerini sağlamaktadır. Bunların yanı sıra müze, Antep Harbi şehit ve gazilerinin harp döneminde kullandıkları ve yakınları tarafından bağışlanan onlarca esere de ev sahipliği yapmaktadır. Panorama 25 Aralık, çağdaş
ve modern müzeciliğin gerektirdiği interaktif alanları da bünyesinde barındırmaktadır. Komplekste müzenin dışında, 300 kişilik bir konferans salonu, hediyelik eşya üretim ve satış yerleri ve bir de kafe yer alırken 7 yaş altı küçük çocuklar için de müze içerisinde oyun alanı bulunmaktadır.
Müze bu yönleriyle millî kültürün anlatımında önemli görevler üstlenirken hem Kazım Karabekir’in 1923’te ortaya attığı Millî Mücadele merkezli “İbret Yerleri” projesini, hem de Hasan Ali Yücel’in 1945’te ortaya attığı kültür bütünlüğünü sağlayan özel bir okul olma özelliğini bünyesinde taşıyarak yalnızca Gaziantep özelinde değil, ulusal ölçekte millî kültürümüze büyük destek sunmaktadır. Müze ayrıca, durağan bir müze imajına sahip değildir. Müze düzenlediği, konferanslar, sergiler, özel geziler, sempozyumlar ve kendi ekibi tarafından hazırlanan yayınlar ile müze kavramını canlı tutarak ziyaretçileri çekmektedir. Ziyaretçiler tarafından oldukça ilgi gören Panorama 25 Aralık Müzesi, ziyaretçi almaya başladığı 25 Aralık 2020’den bu yana, 2 yılda yaklaşık 400 bin ziyaretçi ağırlamıştır.
