‘‘Doğaya hükmeden simetri sever’’ Fransız Bahçeleri

‘‘Doğaya hükmeden simetri sever’’ Fransız Bahçeleri

Fransız bahçelerine başlamadan önce size bahçe sanatına merakımı ne zaman fark ettiğimden bahsetmek isterim…
Peyzaj mimarlığına ilk girdiğim yıl hiç farkına varmamıştım, ‘bu ezberler bitsin de artık bir an önce tasarıma geçelim’ havasıyla, güzel sanatlardan aldığım çizim eğitimlerini herkese gösterme isteğiyle doluydum. Bir yıl boyunca sanat tarihi hocamız ders anlatırken hocamızın efsane karakalem portrelerini çizdim:) Yılsonu gelince sanat dersinden sınıfta kaldım ve işte o zaman ciddiyetini fark ettim. 2. sınıfı alırken alttan aldığım sanat dersine, ders kitabımız peyzaj sanat tarihi kitabına o kadar çok merak sardım ki yetmedi. Kütüphaneden her medeniyetin, her ülkenin bahçelerini teker teker araştırarak hafızama işlemiştim adeta… Tabi ki yüksek bir puanla geçmiştim sanat dersini, ikinci yılımda bana çok şey kattı. Her sayıda severek, görsellerle emek verdiğim bu sayıda da özel hazırladığım bir Fransız bahçe konseptini sizlerin beğenisine sunuyorum.

17. Yüzyıl Fransız Bahçeleri


Bahçe, bizim doğayla nasıl bir ilişki kurduğumuzu anlatır, yaşamın kendisiyle ne kadar ilgili olduğumuzu… Aristoteles’in söylediği gibi insan ve doğa arasındaki ezeli ilişki, bahçede ete kemiğe bürünür. “Cennet bahçesinin” dünyadaki görüntüsü olarak tasarlandığını, Mezopotamya’da, Babil kültüründe görkemli asma bahçelere, Antik Mısır’da ise modern bahçelerinde öncülleri olan yüksek duvarlı, dikdörtgen planlı bahçelere dönüştüğü görülür. 17. yüzyıla damgasını vuran Fransız bahçelerinden bahsedelim. Barok tarzı Fransız usulü parklar, Rönesans döneminde insan için tasarlanan o pastoral manzaralar, dengeli ve son derece kontrollü bir sanat yapıtına dönüşür. Katı bir kuralcılık var Fransız bahçelerinde. Ve insanın doğada tam bir egemenlik kurduğunu gösteriyor.

 
Rönesans’tan beri var olan bir anlayış, “Güzellik bütünü oluşturan tüm parçaların uyumudur.”  Yani, ‘Tasarım, tek bir göz ve tek bir elden çıkmalıdır.’ Mimarlık, bahçıvanlık üzerinde hüküm sürer. Bütünsel bir yaklaşımla ele alınır.

Rönesans bahçelerinde de mimarın elinden çıkar bahçeler ama Fransız usulü bahçelerde o katı disiplin apaçık ortadadır. Ana öğesi tarhlardır Fransız bahçelerinin. Şimşir ağaççıklarından oluşuyordu bu tarhlar ve tümüyle binaların planı ve yerleşimine göre yapılıyordu. Yani mimarinin bir uzantısı olarak tasarlanıyordu… 



 

 Ana binada soyluların katından, resmi kabul salonlarından da görülmesi gerekiyordu. Çizimi kurallı olmalı, bahçenin her bölümü kusursuz bir denge içinde olmalıydı. Kareler, ovaller, kıvrımlar ya da daireler bütünsel planın birer parçasıydı; eklemeler, çıkarmalar, hiçbir değişiklik kabul edilemez bu bahçelerde. Fransız bahçe ve peyzaj tasarımında en önemli isim ise Le Notr 

Andre Le Notre (1613-1700) yetenekleri, eserleri ve şöhreti sayesinde bugün bile tarihin en ünlü bahçıvanı diyebiliriz. Fransız Klasisizminin öncülüğünü yapmış birçok isim zarif üslubuyla Le Notre’un yeteneğinden etkilenip onunla çalışmış.

Le Notre’un ilk büyük bahçesi Vaux-le-Vicomte. 14. Louis’nin maliye nazırı olan Nicolas Fouquet, dillere destan bir malikane yaratmak istemiş ve mimar Louis le Vau ile ressam Charles’le Brun’ı bir araya getirmiş. Yapı tamamlandığında ise göz kamaştırıcı bir kabul töreniyle kral ve maiyetine takdim edilir. 

14. Louis onuruna yapılan bu davet gösteriş meraklısı Fouquet yüzünden çokça abartılı olmuş. Davete katılan 14. Louis, bu ışık gösterisini ve şatoya gösterilen büyük ilgiyi o kadar kıskanmış ki, sarayın sahibi olan kendi maliye nazırını tutuklatmış, ömrünün son günlerini de bu yüzden bir hapishanede geçirmek zorunda kalmış. 

Krala Meydan Okuma
 

17. yüzyılın medarı iftiharı olan bu bahçenin bir anlamda ‘Krala meydan okuma’ nın da bir sembolü olduğunu söyleyebiliriz.

Fouquet’nin şatosunu kıskanıp, onu hapse attıran genç Kral 14. Louis, babasının küçük av köşkünü kendi ihtişamını “tarihe altın harflerle kazıyacak” bir saraya dönüştürmeye karar vermiş.  Mimarından peyzaj tasarımcısına kadar şatonun yapımında çalışan herkesi çağırmış. Ünlü Versailles Sarayı’nı yapmalarını istiyordu onlardan. Böyle bir girişimin müthiş masraflı olacağı uyarılmasına rağmen kral kararından dönmez ve üç zanaatkâr çağırtır. Hatta 1000 adet portakal fidanı ve sayısız heykel de getirtir. Arazinin doğal yapısına uygun manzarayı Le Notr tasarlar. 

 

Saray ile büyük kanal arasındaki kot farkı, seviye farkı taraçalarla düzenlenir. Yeşil çitlerle bölümlenen geniş yollar ve yürüyüş yollarından oluşan bitki temelli bir mimari yaratılır burada. İkonografik bir teması da vardır bahçenin. Ve odak noktasında kralın kendine amblem olarak seçtiği güneş vardır. Büyük galeriden başlayarak “göz alabildiğine uzanan” perspektif, güneşin battığı yöne doğru gider. Yüksek doğal çitlerle bölümlenen parkın bütün mimari öğeleri ve heykelleri güneş tanrısı Apollon’u çağrıştırır.



Versailles’da Apollon havuzuna inen Büyük Kraliyet yolundaki tarhın kenarlarında, çeşitli figürler oluşturacak şekilde budanmış, sıra sıra çalı ya da porsuk ağaçları vardır.   Versailles Le Notre’un da dehasıyla yorumladığı katı kuralcı ihtişamın cisimleşmiş halidir. Avrupa’nın hatta daha uzak ülkelerin bütün prensleri kendi Versailles’larına sahip olmak ister daha sonra. Böylece, farklı ölçeklerde, arazinin niteliği ve ülkenin ruhu da hesaba katılarak birtakım Versailles benzeri bahçeler bahçeler yapılmaya başlar.



 

Fransız Stili Bir Bahçeyi Nasıl Tanımlarız?
 

Fransız bahçe düzenleri haritacılıktan ilham alıyor: Simetrik, geometrik ve eşitlikler. Tüm bahçe merkezi bir noktadan başlar.

Her şey aynı seviyede kalır. Her şey düz ve bir şey ortaya çıkarsa da, çok incedir.

Simetrik olarak yerleştirilmiş çiçek tarhları ile kaplı düz çakıl yollar.

Dekoratif aksesuarlar antikalar heykeller ve büyük saksılar… Her şey klasik bir dekor tarzına sahiptir.

Mermer ve bronz Fransız bahçelerinde tipik malzemelerdir.

Yeterli alan varsa, Fransız bahçelerinin de büyük çimlik alanları yapılabilir.

Bitki sınırlarının mükemmel şekillerini koruması için sürekli budamaya ihtiyacı vardır.

Fransız tarzı bahçeler mükemmel geometri ve denge sergilediğinden bakım masraflıdır.